Κεφάλαιο 2: Η εποχή του χαλκού, Μάθημα 1: Οι λαοί και οι πολιτισμοί της Εγγύς Ανατολής

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2: Η ΕΠΟΧΗ ΤΟΥ ΧΑΛΚΟΥ (3000 – 1100 π. Χ. )

Στο τέλος της Νεολιθικής εποχής εμφανίζονται εργαλεία, τα οποία είναι κατασκευασμένα από χαλκό. Έτσι, έχουμε τη μεταβολή από την εποχή του λίθου στην εποχή του χαλκού.

Αναπτύσσονται οι πρώτοι μεγάλοι πολιτισμοί: Σουμέριοι, Αιγύπτιοι, Βαβυλώνιοι, Εβραίοι, Φοίνικες, Χετταίοι. (ΣΑΒΕΦΧ).

Στην Ελλάδα εμφανίζονται οι πρώτοι σημαντικοί πολιτισμοί: Κυκλαδικός, Μινωικός, Μυκηναϊκός.

1.     ΟΙ ΛΑΟΙ ΚΑΙ ΟΙ ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΕΓΓΥΣ ΑΝΑΤΟΛΗΣ

Οι λαοί της Μεσοποταμίας

Οι Σουμέριοι ήταν ο πρώτος πολιτισμός της Μεσοποταμίας από τον οποίο ξεκίνησε η ιστορία. Πιθανώς ινδοευρωπαϊκής καταγωγής, εγκατεστημένος στη Μεσοποταμία από τα μέσα της 4^ης χιλιετίας. Εφηύρε τον τροχό, το άροτρο, τα μέταλλα, τη σφηνοειδή γραφή + ιδρύει πόλεις (πιο σημαντική: η Ουρ).

Την 3^η χιλιετία κάποιοι λαοί αναμειγνύονται με τους Σουμέριους και δημιουργούν ένα ενιαίο κράτος παίρνοντας κάποια πολιτισμικά στοιχεία από τους πρώτους (Σουμέριους).

Τη 2^η χιλιετία, η Μεσοποταμία χάριν στη βασιλεία του Χαμουραμπί θεωρείται το πιο σημαντικό κράτος.

Κώδικας Χαμουραμπί: η αρχαιότερη γραπτή νομοθεσία, που σώθηκε σε πέτρινη πλάκα. Πάρα πολύ αυστηροί οι νόμοι.

Στο τέλος της εποχής του Χαλκού, οι Ασσύριοι καταφέρνουν να καταλάβουν ολόκληρη τη Μεσοποταμία.

Η πόλη Νινευί = το νέο κέντρο.

Η Αίγυπτος

Οι αρχαίοι Έλληνες αποκαλούσαν την Αίγυπτο «Δώρο του Νείλου», γιατί ο Νείλος (πηγάζει από τον Ισημερινό) διασχίζει την Αίγυπτο και τη μετατρέπει σε αποθήκη σιτηρών (σιτοβολώνας). Τον διασχίζουν πολλά πλοία. Οι Αιγύπτιοι ανοίγονται με τα πλοία τους και προμηθεύονται από την Παλαιστίνη ξύλα.

Χλωρίδα + πανίδα: άφθονες. Ψαρεύουν στον δέλτα του ποταμού και το κυνήγι είναι άφθονο. Στο δέλτα του ποταμού φυτρώνει ο πάπυρος, που τους χρησιμεύει για τη δημιουργία πλοίων, καλαθιών (είναι ένα είδος χαρτιού).

Αίγυπτος: το πιο ισχυρό ενιαίο κράτος. Οι ηγεμόνες του αποκαλούνταν Φαραώ. Στη χώρα αναγνωρίστηκαν 3 περίοδοι ακμής: α) Αρχαίο Βασίλειο, β) Μέσο Βασίλειο και γ) Νέο Βασίλειο.

Πρωτεύουσα: Μέμφιδα, όπου οι φαραώ οικοδομούν τεράστιους τάφους, τις πυραμίδες.

Μέσο βασίλειο à ακμή Αιγύπτου

Κατασκευάζουν τείχη προκειμένου να προστατευθούν από επιθέσεις. Πρωτεύουσα πλέον: Θήβα.

Νέο βασίλειο: Αίγυπτος à ιμπεριαλιστική πολιτική = επέκταση προς Νότο και Ανατολή. Στη Θήβα οι φαραώ χτίζουν τους τάφους τους «στην κοιλάδα των βασιλέων» και χτίζουν ναούς (Καρνάκ, Λούξορ, Αμπού Σιμπέλ).

Φαραώ: γιος του ανώτατου Θεού των Αιγυπτίων, Οσίρι. Διοικεί το στρατό, ο ανώτατος θρησκευτικός αξιωματούχος.

Στην Αίγυπτο οι περισσότεροι κάτοικοι είναι χωρικοί. Πληρώνουν φόρους στους ανώτατους της πόλης. Οι τεχνίτες ζουν στις πόλεις (ξυλουργοί, σιδηρουργοί, μεταλλουργοί, οικοδόμοι, χρυσοχόοι). Στα ορυχεία: εργάζονται οι αιχμάλωτοι πολέμου.

Οι Αιγύπτιοι πιστεύουν σε πολλούς Θεούς (πολυθεϊστική θρησκεία). Άμον Ρα: θεός ήλιου, Οσίρις: θεός βλάστησης, Ίσις: θεά της γονιμότητας. Πιστεύουν στη ζωή μετά το θάνατο à βαλσάμωση νεκρών (μούμιες).

Γραφή Αιγυπτίων: ιερογλυφικά. Γράφουν σε παπύρους.

Οι Χετταίοι

Λαός ινδοευρωπαϊκής καταγωγής με έδρα τη Μικρά Ασία. Αρχικά, εντελώς ανοργάνωτοι, αργότερα, όμως, ενοποιήθηκαν και δημιούργησαν ένα δυναμικό κράτος (πρωτεύουσα: Χαττούσα). Μέσα 2^ης χιλιετίας: μεγάλη ακμή à υπό τον έλεγχό τους: Μικρά Ασία, Βόρεια Μεσοποταμία και Βόρεια Συρία. Τέλη 13^ου αιώνα: οι λαοί της θάλασσας «ισοπέδωσαν» το δύναμη των Χετταίων.

Οι λαοί της Παλαιστίνης

Φοίνικες: λαός σημιτικής καταγωγής. Έχουν εγκατασταθεί στα παράλια της Παλαιστίνης από την 3^η χιλιετία. Επειδή δεν υπήρχαν πεδιάδες, ώστε να ασχοληθούν με τη γεωργία, στράφηκαν προς τη θάλασσα κι έγιναν πολύ καλοί ναυτικοί. Δεν ίδρυσαν κράτος, αλλά κάθε ομάδα αποτελούσε διαφορετική οντότητα. Πρωτεύουσα όλων: Βύβλος.

Σιδώνα + Τύρος: μεγάλα εμπορικά κέντρα της Μεσογείου.

Επηρεάστηκαν από διάφορους λαούς, αλλά αυτό που συνέβαλε αρκετά στην εξέλιξή τους ήταν ένα αλφάβητο, αποτελούμενο από 22 σύμφωνα (από το οποίο προήλθε και το ελληνικό αλφάβητο).

Εβραίοι: λαός σημιτικής καταγωγής. Στην αρχή ζούσαν ως νομάδες (δεν είχαν σταθερή κατοικία, αλλά συνεχώς μετακινούνταν μαζί με τα κοπάδια τους). Μετά από κάποιο διάστημα εγκαταστάθηκαν στο εσωτερικό της Παλαιστίνης.

Κατά τα μέσα της 2^ης χιλιετίας κάποιοι Εβραίοι μετακινούνται στην Αίγυπτο. Περίπου το 1300 π. Χ. οι Εβραίοι της Αιγύπτου, με αρχηγό το Μωυσή εγκαθίστανται στην Παλαιστίνη. Τέλος 2^ης χιλιετίας: με πρωτεύουσα την Ιερουσαλήμ ιδρύουν ένα εύρωστο κράτος με διαδοχικούς βασιλείς τον Σαούλ, τον Δαβίδ και τον Σολομώντα.  Σύντομα, όμως, το κράτος αυτό διαλύεται από τους Ασσύριους.

Ήταν ο πρώτος μονοθεϊστικός λαός. Πιστεύουν σ’ έναν παντοδύναμο Θεό, ο οποίος απευθύνεται στους πιστούς μέσω των προφητών. Από τότε που έπαψαν να είναι ανεξάρτητοι οι Εβραίοι, οι προφήτες μιλούν για τον ερχομό ενός Μεσσία σταλμένο από το Θεό για να τους απελευθερώσει. Ιερό βιβλίο: Εβραϊκή Βίβλος ή Παλαιά Διαθήκη à διηγείται την ιστορία των Εβραίων ως λαό και αναφέρει τα χαρακτηριστικά της πίστης τους.

Μαρία Ρέκλου, Φοιτήτρια του τμήματος Ελληνικής Φιλολογίας Δ.Π.Θ.

Μπορείτε να κατεβάσετε τις σημειώσεις σε pdf